GEDICHTEN | coosinschrift

SCÈNES

Prozagedicht 4

Iets is meer dan niets.

Dierenlevens, ook van de dieren die massaal worden gedood voor menselijke consumptie, zijn als mensenlevens, ook als van de mensen die massaal worden gedood in oorlogen en door ander geweld, maar meestal niet voor dierlijke consumptie.

Niets is minder dan niets.

1

De misthoorn loeide als een gewond dier. Een jongen haastte zich over de pier van aan beide kanten water naar aan beide kanten land en verder. Het huis met de winkel waar hij woonde, stond op een hoek van drie straten: de vader, de zoon en de heilige geest. Geen vrouw, maar zijn moeder deed de winkel en het huishouden en werd daarin soms bijgestaan door een buurmeisje. Voor haar schreef hij een gedicht. Waarop zij schamperde: wie schrijft er in deze tijd nou nog gedichten terwijl toen de vijftigers hoogtij vierden. Maar daarvan had zij geen weet en hij slechts een vermoeden. Hij liet zich niet door haar weerhouden, volgde de lange, rechte weg langs het kanaal en verder. Geen waarschuwende misthoorn toen. Wellicht had hij haar reactie als zodanig moeten beschouwen, maar nee.

2

Vaak als hij het licht aan doet is daar het strand van IJmuiden, waar hij graag zomer viert, als hij zijn tanden poetst is daar vaak De Laat in Alkmaar, waar hij ooit eens kleren kocht, als hij zich scheert de Rue Soufflot in Parijs, waardoorheen hij vele jaren van en naar zijn hotel liep, als hij de krant uit de bus haalt het Surinameplein in Amsterdam, waar hij lang geleden vaak langskwam en nu soms uitstapt, bloemen koopt voor een vriendin in de buurt. Het had allemaal niets met elkaar te maken maar heeft het zo wel gekregen. Waarschijnlijk heeft op den duur alles met elkaar te maken om uiteindelijk als een drol te worden weggespoeld.

3

Een man met een pet loopt van Oostenburg door het lijnbaanspark en over de Ezelsbrug naar Wittenburg, ziet de Oosterkerk in de rug, gaat over de Kippebrug naar kattenburg, strijkt daar neer op een bank in de zon en luwte schuin voor een beeld van Fabrice, ziet boven de huizen aan de overkant van het water de toren van de Oosterkerk met klok, staat op als die noen slaat, loopt een poort, een weelderige binnentuin en weer een poort door, eet een broodje haring op het Kattenburgerplein, ziet het Scheepvaartmuseum, de gebouwen van Oracle en van Jeugd Met Een Opdracht aan de overkant van het water daar, weet van de lange rechte weg terug langs de Nieuwe Vaart, maar het is geen vermoeidheid die hem zorgen baart, lang geleden verwijderde een chirurg om oncologische reden zijn prostaat, levenslange lekkage was het resultaat, de zon schijnt, er dreigt geen regen, maar dat is dus niet waar het hem om gaat.

De OBA vroeg mij na een bezoek per email hoe ik het verblijf daar had ervaren. Welnu, hier mijn antwoord in een gedicht.

Van oude mensen, de gedichten die voorbijgaan.

In een gebouw met het onthaal van een hospitaal, een

bibliotheek waar boeken in stille afdelingen opgebaarde

bijzaak lijken, bezoekers zich vooral bekommeren om

kompjoeters, eten, drinken en het fraaie uitzicht, bevindt

zich hoog en achteraf een kleurloze zaal waar regelmatig

poëzie wordt bedreven tijdens het zogenaamde open podium

dat daar in beslotenheid wordt bedreven, waar de gordijnen

niet meer dicht kunnen, wat uitzicht geeft op gruwelijk grote

grijze gevels achter een tafel met doorgaans en ook deze keer

bijna oude en al oude dichters alsmede een bejaarde presentator

tegenover meestal en ook deze keer weinig bijna oude en al oude

toehoorders, zoals jij, op een tribune luisterend naar teksten rijp

en groen, slechts een enkele keer een verdwaalde jongeling, maar

niet deze keer, weinig toekomst derhalve; weet je wat, je gaat

gewoon niet meer.

GRAND BATTEMENT

Je danste, van het Leidse - naar het Koningsplein

en terug, telkens weer, moest van de balletmeester,

maar je deed het graag, in het verleden.

Je danste voor de schouwburg, mocht van

de balletmeester, maar niet erin, wat je speet,

telkens weer, in het verleden.

Je danst daar soms nog, zonder balletmeester,

een stroeve pas de deux met het verleden, en telt

dan korte tijd iets minder wat je door leeftijd kwelt

in de ijdele hoop dat het ook daarna nog even geldt.

GEDREVEN

In drijven bedreven staarde je ruggelings in zee gelegen naar

een blauwe lucht waarlangs witte wolkjes overdreven snel,

naar je vond, over dreven terwijl een gestreken zee je loom

liet deinen, er beneden vrijwel geen wind stond, maar daar

hoog verheven kennelijk wel; als op de vlucht of aan de late

kant voor iets of wat spoedden die witte wolkjes zich, ergens

of nergens heen, gedreven voort over jou die dreef en keek

heen en het bij dezen heeft beschreven, heeft verwoord.

SAMEN ALLEEN SAMEN

Wat ze niet wisten toen de golven nauwelijks

golven waren, zij vriendelijk tegen elkaar waren

omdat ze dat nu eenmaal gewend waren, ze wel

wel wisten dat de zee veel groter was dan de pieren

die erin staken, waarvan de einden zowel zichtbaar

als bereikbaar waren, maar niet dat ze toen al samen

alleen waren, alleen samen.

STERFELIJK

Van de doden niets dan goeds

het journaal meldde er weer veel

door rampen en oorlogen en de

buurvrouw is ook dood; inderdaad

de mens is sterfelijk, dat hebben

we nou eens echt verdiend.

WAARAAN JE DACHT

Er is veel leed vandaag de dag, maar waaraan je dacht

op een mistig verstilde herfstdag, buurten met huizen

die zich leken te schamen voor hun bestaan, neerslaande

rook in grijze straten, schamel geklede kinderen spelend,

dito volwassenen schichtig voortgaand, was een verleden

waarvan je weet, aan dacht op die mistig verstilde herfstdag.

JE TELT ( een verjaardagslied )

Je telt afstanden groter dan ooit, straten, pleinen,

lantaarnpalen, bomen en zelfs de plekken waar ze

zijn gerooid.

Je telt gewrichtspijn. lekkage, je stappen en dat je

fietsend niet meer kunt winnen, maar aan elektrisch

valsspelen wil je niet beginnen.

Je telt uren, dagen, maanden, jaren, inderdaad Rhijnvis,

het is een Feith, ze vlieden als een schaduw heen, zijn

waarschijnlijk al geteld, maar de som ervan verneem je

pas als je bent uitgeteld.

UITMIDDELPUNTIG schilderij van Rik Jager 1933 - 2017

UITMIDDELPUNTIG

Binnenstebuiten, ver of nabij, schijnbaar onbereikbaar

licht, reflectie van wat achterbleef wellicht, als een ster

veel eerder verschenen dan schijnt, onbereikbaar tot

het uiteindelijk toch nog blijkt te zijn bereikt.

VERLANGEN

Saai middaglicht en pril voorjaarsgroen

zwiepend in een gure wind, om te huilen,

maar je huilt niet, verlangt naar een warm

strand en een aangename zee, onder en

om je, daar waar je al jong zo begon en

als de tijd daar is ook best zo wilt eindigen.

STIL CAFÉ

In een stil café zaten ‘s middags een meisje en een jongen

tegenover elkaar aan een tafel te praten en te drinken en

ondertussen had hij moeite niet naar haar borsten in haar

truitje te staren, hoopte hij dat zij dat niet zou merken, maar

zij merkte het natuurlijk wel en vroeg ondeugend of hij haar

misschien iets te vertellen had en beschaamd vertelde hij

haar toen over een meisje en een jongen die 's middags in

een stil café tegenover elkaar aan een tafel zaten te praten

en te drinken en dat hij ondertussen moeite had niet naar haar

borsten in haar truitje te staren en hoopte dat zij dat niet zou

merken, maar dat zij het natuurlijk wel merkte en ondeugend

vroeg of hij haar misschien iets te vertellen had, waarna hij haar

beschaamd vertelde over een meisje en een jongen die ‘s middags

in een stil café tegenover elkaar aan een tafel zaten te praten en

te drinken en dat hij ondertussen moeite had niet naar haar borsten

in haar truitje te staren en hoopte dat zij dat niet zou merken, maar

dat zij het natuurlijk wel merkte en hem ondeugend vroeg of hij haar

misschien iets te vertellen had en dat hij haar toen beschaamd vertelde

over een meisje en een jongen die ‘s middag in een stil café tegenover

elkaar aan een tafel zaten te praten en te drinken en dat hij ondertussen

moeite had niet naar haar bosten in haar truitje te staren, hoopte dat zij

het niet zou merken, maar dat zij het natuurlijk wel merkte, ondeugend

vroeg of hij haar misschien iets te vertellen had en dat hij haar toen

beschaamd vertelde over …

KANAAL

Als je aan het kanaal bent waar je als kind en tiener

zo thuis was, lijken de luchten, wolken en rook van

de fabrieken aan de overkant evenals het kanaal en

die fabrieken hetzelfde gebleven maar weet je dat

er veel is veranderd, dat die fabrieken schoner zijn

dan toen maar als vuiler worden ervaren, dat de van

en naar zee varende schepen vaak groter en lelijker

zijn, dat veel van waar men toen trots op was nu als

bedreigend wordt ervaren, dat jij er niet meer thuis bent.

Bij de dood van een zuster.

AULA

Grijs waren de lange uren vooraf,

grijs is de betraande ruimte binnen,

grijs zijn de hemel, velden, bomen en

verre duinen buiten achter het glas,

grijs zal zijn straks haar as.

GROEPSREIS

Jazeker liefste, er wordt gekocht om te kopen, gereisd om

te reizen, gedronken om te zuipen, gegeten om te vreten,

geflirt om te neuken en gevochten om te vechten, maar

niet door ons, liefste, nooit door ons!

Toch weten ook wij niet of het mist is of schemering

die aan het duister voorafgaat waardoorheen een

onontkoombare groepsreis ons voert over deze

in een miljardenjarige ruimte tollende bol die ver

na ons, heel ver na ons, liefste, een verlichte nevel

zal zijn door de ontplofte zon.

Weten we niet of het zand, sneeuw of as is waarover we

lopen, liefste, maar het licht dat aan de horizon gloort zal

niet van de zon of de maan zijn maar van vuur, van alle

vuren die branden, brandden of zullen branden.

En dat ruisen zal niet van de wind in de bomen zijn, liefste,

maar van water, van al het water in de rivieren, meren, zeeën

en oceanen dat ons belaagt. En die donder en bliksem zullen

niet van een onweer zijn, liefste, maar van oorlog, van alle

oorlogen die woeden, woedden of zullen woeden..

Laten we voor de goede vrede oorlog maar geen oorlog meer

noemen, liefste, vuur geen vuur en water geen water, laten we

hand in hand, opdat we elkaar niet kwijtraken, volgzaam zwijgend

voortgaan, als insecten op het licht afgaan tot er geen sterveling

meer te bekennen is.

ROEPING

Het zonlicht van de late middag neigt al naar avond

maar nog altijd voel je je geroepen op schrift te stellen

wat je wilt vertellen, onbestemd bestemd, nooit erkend

voor jou hing nooit de vlag uit met met een tas eraan

als er voor jou werd geklapt was het uit beleefdheid

niets aan te doen, liefde en vriendschap altijd in deeltijd

maar geen spijt van al die aan het schrift gewijde tijd

je voelt je geroepen, ook nog nu in het zonlicht van de

late middag al onbenoemd een ander roepen doemt.

WEERZIN

De nacht die zalvend zou moeten zijn bleef lang slapeloos

gepieker over leven en wereld, een late slaap die week als

een geschrokken vogel, geen tijd voor nieuw getob maar

wel voor weerzin jegens de dag die als een dwangbevel voor

je lag: misschien valt het mee, hoopte je tegen die weerzin in.

WIT, ZOALS HET HOORT

We eten asperges, witte natuurlijk, en drinken

er witte wijn bij, aan tafels buiten in de zon of

binnen bij de open haard. Oorlogen zijn ver weg

of dichtbij, er is altijd wel ergens oorlog, maar die

van ons is lang geleden en herdenken we in vrede.

Ontheemden hebben we er liever niet bij, aan tafel, buiten

in de zon of binnen bij de open haard, als we asperges eten,

witte natuurlijk, met krieltjes, ei, ham, saus en een goede

witte wijn erbij, zoals het hoort, ja toch, zo hoort het toch!

De wereld is op sterven na dood als we aan tafel zitten,

buiten in de zon of binnen bij de open haard, witte asperges

eten met alles erop en eraan, er witte wijn bij drinken van faam,

praten, ruziën, lachen, lallen en zingen, stilvallen en met de

wereld begaan een traan wegpinken omdat het zo hoort.

MADELIEFJE

Naast een grasveld bezaaid met madeliefjes staat

een eenzaam exemplaar in een kier tussen de stenen

van het voetpad, ontsproten aan een zaadje dat daar

zal zijn heen geblazen door de wind.

Rillend met de zonbeschenen witte blaadjes

en het gele hartje toont het zo nog aandoenlijker

en vooral veel kwetsbaarder dan de soortgenoten

in het veld ernaast.

Het lijkt je smekend aan te staren tot je er afgeleid

door een fietsend kind op stapt, wat je even daarvoor

afgeleid door dat madeliefje in een hondendrol hebt

gedaan, dan is het geplet en stinkt het.

LOGISCH TOCH

Je plukte zwartbestofte bramen op het sluiseiland

naast de hoogovenhaven en vrat ze ter plaatse op.

Je vader zei dat je daar beter geen bramen kon plukken,

laat staan opeten. Hij was van bakker omgeschoold

tot laborant bij de hoogovens: logisch toch.

De neerslag van zware metalen was schouderophalend

bekend, als men niet werkte in de havens, de scheepvaart

of visserij was men middenstander of werkte men bij

de hoogovens: logisch toch.

Meestal woei en waait de zuidwestenwind IJmuiden

schoon, maar bij noord/noordwester of geen wind hing

en hangt er soms een benauwd geurende, melancholieke

cokesdamp van de hoogovens: logisch toch.

KNHS, Estel, Corus, Tata Steel, maar voor jou bleven

het altijd gewoon de hoogovens en het uitzicht over

het kanaal en de sluizen op die rokende dynamiek

aan de overkant is je nog steeds liever dan menig

veel geprezen pracht panorama: logisch toch.

WITTE KAKETOE

In de stilte van een wisselend bewolkte zondagmorgen

verwisselde je de eenzaamheid van je zolderkamer voor

de eenzaamheid van de nog slapende stad, ontmoette je,

dwalend over een gracht, voor het raam van een in een

souterrain gevestigde dierenwinkel, een witte kaketoe die

je net zo eenzaam leek als jij toen was: jullie keken elkaar

aan, die vogel gekooid en jij vrij te gaan, ervan overtuigd

dat de wereld eens aan je voeten zou liggen, maar wanneer

en hoe oud werd eigenlijk zo’n kaketoe?

IN HET VOORBIJGAAN

Uit een tram gestapt op het Roelof Hartplein, waar je ooit in de op de eerste verdieping

van een monumentaal Amsterdamse schoolgebouw gevestigde Openbare Bibliotheek

somber door het met vlokken natte sneeuw en de lichten van het drukke verkeer gelardeerde

donkergrijs van de late winter of het vroege voorjaar in de Van Baerlestraat staarde naar een

niet zo verre verte omdat verder zicht je werd ontnomen door een grauwe waas waarachter

die straat onder verscheidene namen nog heel ver doorging en ook zonder die waas nog altijd

doorgaat, onder andere als Bilderdijkstraat, waar jij toen op kamers woonde, en somber was je

omdat de krant waarin een recensie van je toneelstuk Metamorfose stond, dat je toen met je

toneelgroep Skene bracht, op onverklaarbare wijze in die bibliotheek was verdwenen en het ook

nog eens een slechte recensie betrof, loop je voor het eerst sinds vele jaren weer eens door de

Cornelis Anthoniszstraat, waarin je niet ver van de hoek het pand weet waar ooit een lang geleden

overleden, eerst zij toen hij, bevriend echtpaar dat je zeer dierbaar was met hun twee zonen woonde,

een pand dat hij van zijn vader had geërfd en ver voor voor hun beider dood door hem werd verkocht

om samen met haar en hun jongste zoon, hun oudste zoon was toen al getrouwd en het huis uit,

een modern appartement in een betonnen toren met lift in het noorden van de stad te betrekken,

het pand te verlaten waar jullie, jij nog jong toen en zij middelbaar, menig troostrijke avond en nacht

in gestaag toenemende beneveling hadden doorgebracht, maar waaraan jij nu met een andere

bestemming, de Oud-Katholieke kerk in de nabijgelegen Ruysdaelstraat voor een kruiswegmeditatie,

voorbijgaat.

ZEVEN ELEGIEËN

1

De seringen in je peutertuin fluisterden het al blauw

maar pas veel later begreep je wat het zeggen wou:

jongetje, het wordt niets met jou.

2

Tot je niet meer weet zul je weten hoe

je door een oude laan in een wereld liep

die je in een lange nieuwe straat achterliet

hoe het vuurtorenlicht door het duister van

je jongensjaren streek en zomerochtenden

verontrustend lonkten.

3

Je begreep ze niet, de hints, glimlachjes,

blikken die je terloops werden gegund

op wat doorgaans preuts verborgen bleef

begreep je pas toen ze je niet meer werden

gegund, jij geen gunst meer was.

4

Terug van waar je nooit was, zoek je de codes

van apparaten waarvan je niet weet of ze wel

bestaan, vraag je je af of de deuren naar binnen of

naar buiten opengaan, het wellicht schuifdeuren zijn.

5

Het hart slaat niet meer de juiste maat

kanker speelt patience in de onderbuik

dromen verdwenen als grondmist, de heen -

weg blijkt zonder keren ook de terugweg.

6

Na de nachtelijke spookgedachten een nieuwe

nep parel aan het waardeloos snoer; maar goed

je mag of moet nog even, weet niet waar het eindigt

weet niet hoe, maar steeds korter te gaan ben je er

zeker op weg naartoe.

7

Beelden van steden en landschappen glijden voorbij

simuleren voortgang als in oude films; zo lijk je te varen

zonder gevaren, terwijl je toch weet dat op de bittere meren

van al wat vergleed vaak nog het dapperst wordt gevaren.

STILLE DISCO

Zij zwegen, bewogen, luisterden naar het scheen,

luisterden naar en bewogen op muziek, naar het scheen,

luisterden naar en bewogen op muziek die jij niet kon horen,

maar zij wel, naar het scheen, met andere oren.

REFREIN

In het huilen van een pasgeboren kind

klinkt al, of we het willen horen of niet,

als in het ruisen van de zee en bomen

in de wind, het refrein van een eeuwig

durend lied, dat we er maar even zijn

en heel lang niet.

VERRASSINGEN

Dat je een bekende ziet en denkt,

hé, daar heb je die ook.

Dat je de gordijnen openschuift en ziet

dat het regent.

Dat je leest over een beroemd iemand

en denkt, verrek leeft die nog.

Dat je de gordijnen openschuift en ziet

dat de zon schijnt.

Dat je ’s avonds een merel hoort zingen

en denkt, hé, een merel.

Dat je ’s ochtends wakker wordt en weer

een merel hoort, waarschijnlijk dezelfde,

dat dan dus zowel jij als die merel nog leeft.

JEUGDVRIEND

Inderdaad, ik heb nog een foto van heel lang geleden.

Je beefde toen nog niet, nou ja, misschien een beetje

door plankenkoorts, zoals wij toen allemaal,

had je later ook vaak last van plankenkoorts?

Ik bewonderde je pianospel vanuit een niets.

Jij zei ik doe maar iets. Ik droeg voor

uit het telefoonboek van Amsterdam,

dat toen nog bestond. Jij vond het knap.

Ik zei ik doe maar wat.

Je ging me voor, als Amsterdamse jongen wegwijs

in de stad en veel meer dan dat, maar je stond je

er niet op voor, en ik was eens gretige leerling

in cafés op de pleinen en in cabaret Lilalo enzo.

Malle Babbe was er niet maar meisjes waren er wel

en meestal was jij het die er met een vandoor ging

en mij dan achterliet, wat geen probleem was tot

de regen zachtjes tikte op een zolderraam en jij trots

zwaaiend vanuit een sportauto afscheid van me nam.

We zagen elkaar soms jaren niet en dan toch weer wel,

zagen in de mannen die we geworden waren nauwelijks

nog de jongens die we eens waren, maar soms toch ook

weer wel, en je beefde nog niet, nou ja, misschien soms

een beetje door plankenkoorts, had je daar vaak last van?

Maar je beefde duidelijk wel, en niet zo’n beetje ook,

toen ik je weer eens op het scherm zag. Nee, dat beefde niet,

mijn tv was het niet, jij was het vriend, maar je zong als vanouds

of zelfs beter, doorleefder, en ontroerde velen.

Dreigde bij mij toen oudemannentranen? Welnee, mijn ogen waren

droog en traanden juist daardoor, ook terwijl jij wankel ter been

werd weggeleid. Ja jongen, ik heb nog een foto van heel lang geleden.

Maak jouw eigen website met JouwWeb